534/2012 (Εκούσια Δικαιοδοσία)

Πρόεδρος: Ειρήνη Καραγιαννάκη Δικηγόροι: Ανδρ. Χατζηλάκος, Νικ. Μπουρονίκος

Υιοθέτηση υπό Ευρωπαϊκής Ένωσης συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών θερμοκηπίου με καθορισμό οριακών τιμών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, διυλιστήρια και μεγάλες βιομηχανίες μη μεταλλικών ορυκτών, επεξεργασίας μετάλλων και παραγωγής χάρτου, κατόπιν έκδοσης αδείας.

Αν επιχείρηση εκπέμπει λιγότερους τόνους διοξειδίου άνθρακα εκ των δικαιουμένων προς έκλυση, δυνατή πώληση του πλεονάσματος, ενώ αν εκπέμπει πλείονες των δικαιουμένων κάλυψη του ελλείμματος με αγορά από άλλες εταιρείες των πλεοναζουσών ποσοτήτων τους.

Οι εκπομπές αερίων ρύπων συνιστούν άυλο περιουσιακό αγαθό με χρηματική αξία καθοριζόμενη ανά τόνο εκπομπής στο «χρηματιστήριο ρύπων», δεκτικό μεταβίβασης και κατάσχεσης ως ειδικό περιουσιακό στοιχείο.

Διαταγή κατάσχεσης και εκπλειστηρίασης από δανειστή της δικαιούμενης υπό οφειλέτη του ποσότητας αδιάθετων δικαιωμάτων εκπομπών αερίων.

{…} Σύμφωνα με το άρθρο 1022 ΚΠολΔ, που περιέχεται στο κεφάλαιο για την κατάσχεση ειδικών περιουσιακών στοιχείων, «κατάσχεση μπορεί να γίνει και σε περιουσιακά δικαιώματα εκείνου κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση, τα οποία δεν μπορούν ν’ αποτελέσουν αντικείμενο κατάσχεσης κατά τη διαδικασία των άρθρων 953 §§ 1 και 2, 982 και 992, ιδίως σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ευρεσιτεχνίας, εκμετάλλευσης κινηματογραφικών ταινιών, σε απαιτήσεις κατά τρίτων εξαρτώμενες από αντιπαροχή, εφόσον κατά τις διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου επιτρέπεται η μεταβίβαση αυτών των δικαιωμάτων». Λόγω της ιδιομορφίας των, κατά το άρθρο 1022 ΚΠολΔ, περιουσιακών δικαιωμάτων και της εντεύθεν δυσχέρειας υπαγωγής των θεμάτων καθ’ έκαστο σε κοινούς κανόνες, καθορίστηκε αφενός μεν το δικαστήριο να διατάσσει την κατάσχεση αυτών, δυνάμενο μάλιστα και να μην επιτρέψει αυτήν (άρθ. 1023), αφετέρου δε να ορίζει και τα, κατά την κρίση του, πρόσφορα μέσα για την αξιοποίηση του δικαιώματος (άρθ. 1024).

Επομένως, η επιβολή κατασχέσεως κατά τα άρθρα 1022 επ. ΚΠολΔ προϋποθέτει: 1) περιουσιακό δικαίωμα πέραν των διαλαμβανόμενων στα άρθρα 953 επ., 982 επ. και 992 επ., δεκτικό μεταβιβάσεως, και 2) δικαστική απόφαση. Ως περιουσιακό δικαίωμα νοείται το δικαίωμα, το οποίο χωρίς να υπόκειται στην κατάσχεση των άνω άρθρων (κινητών, απαιτήσεων και κινητών σε χέρια τρίτου, ακινήτων, πλοίων κλπ) αποτελεί ή είναι δυνατόν να αποτελέσει αντικείμενο ιδιωτικών συναλλαγών, και ως εκ τούτου έχει χρηματική αξία κατά τις συναλλαγές. Γενικά στη ρύθμιση των άρθρων 1022 επ. υπάγεται οποιοδήποτε περιουσιακής φύσεως δικαίωμα του οφειλέτη, μη υποκείμενο σε κατάσχεση κατά τις άνω διατάξεις. Όπως δε προκύπτει και από τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 1022, η αναφορά ορισμένων δικαιωμάτων είναι ενδεικτική και επομένως και άλλα δικαιώματα, μη ρητώς κατονομαζόμενα από τον νόμο, είναι δυνατόν να κατασχεθούν κατά το σύστημα των άρθρων 1022 επ., που κατά βάση αναζητούνται στο πλαίσιο του ουσιαστικού δικαίου, το οποίο προσδιορίζει τη φύση, έννοια, περιεχόμενο, ιδίως δε την υποκειμενική αλλοίωση (μεταβίβαση) και εξέλιξη του δικαιώματος. Περαιτέρω, η απαγόρευση της μεταβιβάσεως του δικαιώματος πρέπει να προκύπτει από τον νόμο ή να είναι συνέπεια του προσωποπαγούς χαρακτήρα του.

Με το πρωτόκολλο του Κυότο την 8.11.1997 ορίσθηκαν νομικά δεσμευτικές οριακές τιμές εκπομπών αερίου του φαινομένου του θερμοκηπίου από τις βιομηχανικές χώρες και προβλέφθηκε η δημιουργία μηχανισμών υλοποίησης, οι οποίοι αποσκοπούν στη διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα του κόστους περιορισμού των εκπομπών. Ένας από τους μηχανισμούς που υιοθετήθηκε προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του πρωτοκόλλου του Κυότο είναι η Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕU ETS: Emissions Trading Scheme), ο οποίος θέτει ανώτατα όρια εκπομπών ανά κράτος μέλος και ανά επιχείρηση που εμπλέκεται στην εφαρμογή του μηχανισμού και προβλέπει την αγοραπωλησία δικαιωμάτων εκπομπών αερίων μεταξύ των εμπλεκομένων επιχειρήσεων και κρατών. Η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της κύρωσαν το Πρωτόκολλο του Κυότο στις 31 Μαΐου 2002 και τον Οκτώβριο του 2003 υιοθετήθηκε η οδηγία 2003/87 «σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου», η οποία προβλέπει τον τρόπο λειτουργίας του μηχανισμού Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (emission trading) εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) από την 1η Ιανουαρίου 2005. Με την ΚΥΑ 54409/2632/2004 (ΦΕΚ 1931, Β) ενσωματώθηκε η Οδηγία 2003/83/ΕΚ στο εθνικό δίκαιο και καθορίστηκε η λειτουργία του συστήματος στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την άνω ΚΥΑ, αρμόδια αρχή για την εφαρμογή του συστήματος στην Ελλάδα ορίζεται το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και συγκεκριμένα το Γραφείο Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (Γ.Ε.Δ.Ε).

Σύμφωνα με το σύστημα εμπορίας της ΕΕ τα κράτη μέλη της καθόρισαν οριακές τιμές εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, τα διυλιστήρια, τους μεγάλους βιομηχανικούς λέβητες και τις μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις στους κλάδους των μη μεταλλικών ορυκτών, όπως η κεραμοποιία, της επεξεργασίας μετάλλων και της παραγωγής χάρτου εκδίδοντας άδειες για τις ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που επιτρέπεται να εκλύουν οι ως άνω επιχειρήσεις. Αν η εταιρεία εκπέμπει λιγότερους τόνους διοξειδίου του άνθρακα από αυτούς που έχει δικαίωμα τότε μπορεί να πουλήσει το πλεόνασμά της. Αντίθετα, αν εκπέμπει περισσότερους τότε πρέπει να καλύψει το έλλειμμά της, είτε καταβάλλοντας πρόστιμο για την επιπλέον ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπει αγοράζοντας από άλλες εταιρείες τις ποσότητες εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα που έχει εκπέμψει και «πλεονάζουν» στις πωλήτριες εταιρείες είτε εφαρμόζει αντιρρυπαντικές τεχνολογίες για τη μείωση των εκπομπών της. Πρέπει, δε, να σημειωθεί, οι εκπομπές αερίων ρύπων αποτιμώνται χρηματικά ανά τόνο εκπομπής και η αξία τους αυτή καθορίζεται χρηματιστηριακά στο λεγόμενο «χρηματιστήριο ρύπων». Αποτελούν συνεπώς τα δικαιώματα εκπομπής ρύπων αντικείμενα δικαιώματος, που είναι α) περιουσιακό, αφού έχει καθ’ εαυτό χρηματική αξία, και β) μεταβιβάσιμο, αφού, όπως από τα προεκτεθέντα προκύπτει, επιτρέπεται από τις διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου η μεταβίβαση των δικαιωμάτων, η οποία συντελείται διά της πωλήσεως ποσοτήτων εκπομπής ρύπων και κατ’ ακολουθία μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κατασχέσεως ως ειδικό περιουσιακό στοιχείο κατά το άρθρο 1022 ΚΠολΔ, κατά το οποίο η έννοια του δικαιώματος δεν είναι η αυστηρά νομική, αλλά περιουσιακή, ώστε να περιλαμβάνονται όχι μόνα τα νομικώς αλλά και τα οικονομικώς αυθύπαρκτα δικαιώματα. Η κατάσταση αυτή περιλαμβάνει και τα κατ’ ιδίαν (εμπράγματα, ενοχικά κλπ) δικαιώματα, καθώς και τα ιδιαίτερα δικαιώματα επί άυλων αγαθών (σήματος, διακριτικού γνωρίσματος κλπ), κατά τρόπο ώστε ο αποκτών διά του πλειστηριασμού να καθίσταται δικαιούχος όλων των επί μέρους δικαιωμάτων, όπως και της μεταβίβασης αυτού διά της διαθέσεώς του στο «χρηματιστήριο ρύπων».

Στην προκειμένη περίπτωση η αιτούσα τράπεζα, με την υπό κρίση αίτησή της, εκθέτει ότι δυνάμει της υπ’ αριθ. 102/2012 διαταγής πληρωμής του Μονομελούς Πρωτοδικείου Λάρισας, νομίμως επιδοθείσας, η καθής η αίτηση επιτάχθηκε να της καταβάλει το ποσό των 382.140,64 € πλέον εξόδων και τόκων, το οποίο αφορά απαιτήσεις της από δάνειο για κεφάλαιο κίνησης. Ότι η καθής, η οποία έχει ως αντικείμενο την παραγωγή και εμπορία οπτοπλίνθων και κεραμιδιών, είναι δικαιούχος 57.000 αδιάθετων δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (ρύπων) και τα οποία θα πιστωθούν στον υπ’ αριθμ. … λογαριασμό της που διατηρεί στο Ελληνικό Μητρώο Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου στο Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης. Με βάση το ιστορικό αυτό και ενόψει του γεγονότος ότι η καθ’ ης δεν έχει μέχρι σήμερα εξοφλήσει την επίδικη απαίτησή της και στερείται οιασδήποτε κινητής ή ακίνητης περιουσίας, η αιτούσα ζητά, κατ’ εκτίμηση του αιτήματός της, να της επιτραπεί να προβεί σε αναγκαστική κατάσχεση της ποσότητας των 57.000 αδιάθετων δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να διαταχθεί η σημείωση της κατάσχεσης στα βιβλία του Ελληνικού Μητρώου Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου. Επιπλέον, να ορισθεί ως πρόσφορο μέσο προς αξιοποίηση των δικαιωμάτων η διάθεσή τους με αναγκαστικό πλειστηριασμό και να οριστεί προς τούτο υπάλληλος του πλειστηριασμού ο συμβολαιογράφος Χ. Σ., άλλως να διαταχθεί το προσφορότερο για την αξιοποίησή τους μέσο και να καταδικασθεί η αντίδικος στη δικαστική της δαπάνη. Μ’ αυτό το περιεχόμενο και αιτήματα η αίτηση παραδεκτά και αρμόδια εισάγεται προς συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου αυτού κατά την προκείμενη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (739 επ., 1022 επ. ΚΠολΔ). Είναι δε, σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, νόμιμη, στηριζομένη στις διατάξεις των άρθρων 747, 1022 επ., 746 εδ. β’, 176 ΚΠολΔ. Επομένως, πρέπει η αίτηση να ερευνηθεί περαιτέρω και ως προς την ουσιαστική της βασιμότητα.

Από την ένορκη κατάθεση του νομίμως εξετασθέντος στο ακροατήριο μάρτυρα … αποδεικνύονται τα εξής: Δυνάμει της υπ’ αριθμ. 102/2012 διαταγής πληρωμής του Δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου Λάρισας, η καθής υποχρεώθηκε να καταβάλει προς την αιτούσα το ποσό των 388.587,64 € συμπεριλαμβανομένων τόκων και εξόδων. Η παραπάνω απαίτηση της αιτούσας προήλθε από τη χορήγηση στην καθής δανείου κεφαλαίου κίνησης, το οποίο κατέστη ληξιπρόθεσμο. Ακριβές αντίγραφο της ως άνω διαταγής πληρωμής με την κάτωθι αυτής επιταγή προς πληρωμή επιδόθηκε στην καθ’ ης την 17.2.2012 (βλ. την υπ’ αριθ. …/17.2.2012 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή Δ. Γ.). Η καθής κλήθηκε να καταβάλει το ανωτέρω ποσό στην αιτούσα, ωστόσο η ίδια δεν έχει καταβάλει κανένα ποσό μέχρι σήμερα ενώ αποδείχθηκε ότι η καθ’ ης στερείται οιασδήποτε κινητής ή ακίνητης περιουσίας και το σύνολο των οφειλών της τόσο έναντι της αιτούσας όσο και έναντι τρίτων καθιστά επισφαλή την ικανοποίηση του συνόλου της απαίτησης της αιτούσας. Η καθ’ ης ανώνυμη εταιρία κεραμοποιίας περιλαμβάνεται στον πίνακα επιχειρήσεων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα εθνικού σχεδίου κατανομής δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων όπως προκύπτει από την υπ’ αριθμ. ΚΥΑ 36028/1604/1.9.2006 και της έχουν πιστωθεί 57.000 μονάδες μετρικών τόνων διοξειδίου του άνθρακα. Την αξία της παραπάνω ποσότητας πρόκειται να πιστώσει στον υπ’ αριθμ. … λογαριασμό της, τον οποίο τηρεί στο Ελληνικό Μητρώο Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου στο Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ).

Η αξία των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων διοξειδίου του άνθρακα υπερβαίνει κατά πολύ το ποσό των 388.587,64 €, που οφείλεται συνολικά μέχρι στιγμή στην αιτούσα. Ειδικότερα, από τα από 12.4.2011, 29.4.2011, 23.5.2011 και 1.9.2011 τιμολόγια πώλησης – δελτία αποστολής που προσκομίζει η αιτούσα προκύπτει ότι η καθής κατά τις παραπάνω ημερομηνίες πώλησε ποσότητες των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων προς 15,75, 16, 16,50 και 12,30 € αντίστοιχα. Ήδη, κατά το χρόνο συζήτησης της αίτησης η τιμή των δικαιωμάτων ανερχόταν σε 7 € ανά μονάδα όπως κατέθεσε ο μάρτυρας της αιτούσας και ότι η αξία των παραπάνω δικαιωμάτων ανερχόταν σε συνολικό ποσό των 385.000 €.

Περαιτέρω, το ως άνω περιουσιακό δικαίωμα της καθ’ ης, το οποίο δεν υπόκειται στην κατάσχεση των άρθρων 953 επ., 982 επ., 992 επ. ΚΠολΔ, αφού δεν είναι κινητό πράγμα, ούτε πρόκειται για απαίτηση της οποίας η παροχή είναι χρηματική ή συνίσταται στη μεταβίβαση της κυριότητας κινητών πραγμάτων, αλλά πρόκειται για άυλο αγαθό, έχει χρηματική αξία κατά τις συναλλαγές, είναι δεκτικό μεταβίβασης κατά τις διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου, καθόσον δεν είναι προσωποπαγές, ούτε ο νόμος απαγορεύει τη μεταβίβασή του, όπως συνάγεται από το νομοθετικό καθεστώς που το διέπει σύμφωνα με τα αναφερόμενα στη μείζονα της παρούσας και υπόκειται σε κατάσχεση κατά τις διατάξεις των άρθρων 1022 επ. ΚΠολΔ. Τέλος, η κατάσχεση και η κατ’ άρθρο 1022 επ. ΚΠολΔ ενέργεια της αναγκαστικής εκτέλεσης δεν είναι δυσχερής ή ασύμφορη κατ’ αποτέλεσμα, καθόσον μπορούν (αυτά) να κατασχεθούν και να πλειστηριαστούν, προκειμένου να ικανοποιηθεί η αιτούσα.

Επομένως, εφόσον συντρέχουν οι τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις της διάταξης του άρθρου 1022 ΚΠολΔ, θα πρέπει η αίτηση να γίνει δεκτή ως βάσιμη και από ουσιαστική άποψη και να διαταχθεί προς ικανοποίηση της προαναφερθείσας απαίτησης της αιτούσας κατά της καθ’ ης, η κατάσχεση από την αιτούσα των 57.000 δικαιωμάτων εκπομπής αερίων ρύπων. Πρόσφορο δε μέσο για την αξιοποίηση των ανωτέρω δικαιωμάτων της καθ’ ης, σύμφωνα με το άρθρο 1024 § 1 ΚΠολΔ, κρίνεται η με πλειστηριασμό διάθεσή τους ενώπιον συμβολαιογράφου που ορίζεται υπάλληλος του πλειστηριασμού, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο διατακτικό…